اختلالات و آسیبهای زانو میتواند فعالیت‌های روزمره‌ی فرد را دچار مختل کند. از علت‌های اصلی آسیب و درد مفصل زانو، آرتروز (تخریب مفصل زانو)، التهاب بافت‌های نرم (بورسیت و تاندونیت زانو ) و شکستگی استخوان و آسیب مینیسک میباشند. فیزیوتراپی زانو با استفاده از روشهای نوین در کاهش درد و بهبود عملکرد زانو نقش اصلی درمان را ایفا میکند. متخصص فیزیوتراپی در روند درمان ممکن است از مدالیته‌های فیزیوتراپی (از جمله تحریک الکتریکی، درمان دستی، لیزر درمانی ) و یا آموزش حرکات اصلاحی به بیمار کمک بگیرد. این که فیزیوتراپی زانو تا چه حدی به بهبودی وضعیت بیمار کمک میکند بستگی به شدت آسیب مفصل و یا تاندون‌های زانو دارد. بنابراین در صورت بروز هر گونه مشکل، احساس درد،خشکی و یا التهاب زانو حتما به دکتر فیزیوتراپی مراجعه شود . بدون شک شروع روند درمان بلافاصله پس از آسیب تاثیر بیشتری دارد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیماریهای زانو، مشاوره با متخصصین ما یا رزرو نوبت می‌توانید با شماره‌های ۰۲۱۲۶۷۲۲۰۰۳ و ۰۲۱۲۶۷۲۲۰۰۴ تماس حاصل فرمایید.
در چه صورت فیزیوتراپی زانو لازم است؟
زانو درد عارضه‌ایست که حتی امروزه بسیاری از افراد جوان نیز آن را تجربه میکنند. زانو درد علت‌های مختلفی دارد که در صورت تشخیص به‌موقع میتوان با فیزیوتراپی زانو از شدت آسیب وارد شده پیشگیری کرد. شرایط زیر از مواردی است که فیزیوتراپی زانو به آن کمک میکند:
زانو درد ناشی از آسیب‌دیدگی
چنانچه زانو صدمه ببیند، ممکن است آسیب جدی به استخوان‌ها، غضروف، رباط‌ها، تاندون‌ها و کیسه‌های مملو از مایع یا بورس‌ها وارد شود. شایع‌ترین گونه‌های آسیب‌دیدگی زانو به شرح زیر است:
- آسیب‌دیدگی رباط صلیبی قدامی: آسیب دیدن رباط صلیبی قدامی (ACL) یکی از شایع‌ترین دلایل زانو درد در ورزشکاران است. آسیب‌دیدگی رباط صلیبی قدامی زمانی رخ میدهد که رباط کشیده شود یا به طور جزئی یا کامل پاره شود. فعالیت‌هایی که مستلزم توقف و تغییر جهت‌های ناگهانی است، علت اصلی این نوع آسیب‌دیدگی محسوب می‌شود؛ به همین دلیل پارگی رباط صلیبی قدامی در میان فوتبالیست‌ها، تنیس‌بازان و بسکتبالیست‌ها شایع است.
- شکستگی: شکستگی زانو یا کشکک زانو بسیار دردناک است و در اثر زمین خوردن یا انقباض غیرعادی رخ میدهد. زانوی بیماران مبتلا به پوکی استخوان در اثر حرکت ساده‌ای مانند یک لغزش ساده هنگام راه رفتن می‌شکند.
- پارگی مینیسک: مینیسک غضروفی لاستیکی است و در اثر چرخش ناگهانی هنگام حمل بارهای سنگین می‌شکند.
- بورسیت زانو: بورسیت یا التهاب بورس زانو پیامد آسیب‌دیدگی‌های زانو است.
- التهاب تاندون کشکک زانو: التهاب تاندون کشکک زانو یا تاندونیت پاتلا که به زانوی پرندگان نیز معروف است، پیامد استفاده بیش از حد و نامناسب است و در اثر وارد شدن فشار بیش از حد به تاندون کشکک زانو بروز می‌یابد.اگر زانو درد شما بیش از یک هفته طول کشید و با علائمی همچون درد،خشکی و التهاب مفصل زانو همراه بود حتما به ارتوپد و یا متخصص زانو مراجعه کنید. آنها ممکن است شما را به یک دکتر فیزیوتراپی با تجربه ارجاع دهند. فیزیوتراپی زانو پس از شکستگی، آسیب رباط صلیبی ،صدمه به مینیسک، بورسیت زانو و…. بخش مهمی از درمان است. تعداد جلسات فیزیوتراپی زانو بستگی به شدت آسیب و میزان درد بیمار دارد.
مشکلات مکانیکی
آسیبهای مکانیکی زانو از علل دیگر ایجاد درد در مفصل زانو میباشند.خوشبختانه متخصصین فیزیوتراپیست با استفاده از مدالیتهها و حرکات اصلاحی میتوانند به بیمار پس از آسیب کمک کنند. مراقبتهای طی جلسات فیزیوتراپی زانو برای بهبودی سریعتر برای بیمار ضروری است. فیزیوتراپیست تمامی اطلاعات و موارد لازم را برای بیمار شرح میدهد.
بعضی مشکلات مکانیکی که باعث زانو درد می‌شوند و با استفاده از فیزیوتراپی قابل درمان‌اند، عبارت‌اند از:
- وجود جسم آزاد در مفصل زانو: منظور از جسم آزاد تکه‌های کوچکی از رباط یا استخوان است که آزادانه در مایع مفصلی زانو (سینوویوم) حرکت میکند. چنانچه جسم آزاد در حرکت‌های خمشی یا کششی در نقطه‌ای گیر بیفتد، بیمار نمی‌تواند مفصل را حرکت بدهد. جسم آزاد به غضروف مفصلی آسیب می‌زند و موجب ابتلا به آرتروز زانو می‌شود.
- سندرم باند ایلیوتیبیال: این سندرم زمانی بروز می‌یابد که نوار بافتی چنان سفت و کشیده شود که به تیغۀ خارجی استخوان ران ساییده شود. دوندگان دوی سرعت مستعد ابتلا به سندرم باند ایلیوتیبیال هستند.
- در رفتن کشکک زانو: گاهی اوقات کاسه زانو یا کشکک زانو درمی‌رود. کشکک زانو در موارد انگشت‌شمار در وضعیت دررفته باقی می‌ماند و به راحتی می‌توانید دررفتگی را مشاهده کنید.
- درد مفصل ران یا پایین پا: وقتی لگن یا پایین پا درد می‌گیرد، معمولاً سعی می‌کنیم با تغییر دادن روش راه رفتن و انداختن حداکثر وزن روی پای دیگر، فشار کمتری را به پای دردناک وارد کنیم. این حرکت فشار مضاعفی را به یک زانو وارد میکند و به زانو درد دامن می‌زند.
زانو درد ناشی از آرتریت
آرتروز زانو نوعی بیماری التهابی است که به مرور زمان فرد را در انجام کارهای روزمره ،راه رفتن و نشستن درگیر میکند. اگر آرتروز زانو درمان نشود عوارضی از جمله خشکی مفصل، کاهش دامنه‌ی حرکتی، درد در هنگام خوابیدن و…. را برای فرد به وجود می‌آورد . فیزیوتراپی زانو یکی از اصلی‌ترین شیوه‌هایست که نتایج آن در روند بهبودی آرتروز تاثیر چشمگیری داشته است و تا حد زیادی به تقویت مفصل و بافت آسیب دیده زانو کمک میکند . آرتروز زانو انواع و علل مختلفی دارد که تمامی آنها با فیزیوتراپی قابل درمان و پیشگیری است:
- آرتروز: آرتریت فرسایشی یا آرتروز شایع‌ترین نوع آرتریت است. آرتروز مشکلی ناشی از استفاده بیش از حد است که در پی فرسایش طبیعی غضروف زانو به مرور زمان ایجاد می‌شود. آرتروز یکی از دلایل اصلی زانو درد به شمار می‌رود.
- روماتیسم: روماتیسم یکی از بدترین انواع آرتریت است که بیماران را در تقریباً تمام مفاصل بدن دچار دردی ناتوان کننده میکند.
- نقرس: این نوع درد مفصلی زمانی بروز می‌یابد که سنگ‌های اسید اوریک در مفصل انباشته شود. هرچند نقرس معمولاً انگشت شست پا را درگیر میکند، نقرس میتواند باعث زانو درد نیز بشود.
- نقرس کاذب: نقرس کاذب پیامد تشکیل شدن بلورهای حاوی کلسیم در مایع مفصلی است. نقرس کاذب دلیل بسیاری از موارد زانو درد است.
- آرتریت عفونی: آرتریت سپتیک عفونتی در مفصل زانو است که با قرمزی، ورم و تب همراه است.
فیزیوتراپی چگونه به کاهش درد زانو کمک میکند؟
روشهای مختلفی برای تسکین زانو درد ناشی از آسیب‌دیدگی وجود دارد. الکتروتراپی (برق درمانی) و مدالیته‌های دیگر راه‌حل‌هایی برای تسکین کوتاه مدت درد و ورم هستند تابیمار پس از آرام شدن درد بتواند درمان‌های بلندمدتی مانند ورزش درمانی و درمان دستی را شروع کند. هر چند متخصص فیزیوتراپی بهترین روش را با توجه به نوع آسیب‌دیدگی انتخاب میکند، اما در کل هدف از الکتروتراپی و مدالیته‌های موضعی، افزایش انرژی به منظور کاهش درد و تسریع فرایند التیام است. بسته به مدالیته‌های درمانی از انرژی‌های مختلفی مانند انرژی الکتریکی، گرمایی، مغناطیسی، صوتی و نوری استفاده می‌شود. در ادامه متداول‌ترین روش‌هایی را که متخصصین فیزیوتراپی برای کاهش درد و التهاب زانو به کار می‌برند، توضیح می‌دهیم.
گرما درمانی و سرما درمانی
استفاده از کمپرس گرم یا سرد روش ساده‌ای برای کاهش درد و ورم زانو و کمک به فرایند التیام‌بخشی طبیعی بدن است. پس از آسیب‌دیدگی حاد زانو لازم است که کمپرس سرد روی زانو بگذارید تا جریان خون در ناحیه آسیب دیده کمتر شود و در نتیجه ورم و التهاب دردناک نیز کاهش پیدا کند. هر چه سریعتر سرما درمانی را شروع کنید، بهتر است. چنانچه درد مدتی پس از آسیب‌دیدگی ادامه داشت، استفاده از کمپرس گرم جریان خون را در ناحیه آسیب دیده افزایش میدهد و فرایند التیام را تسریع میکند.
درمان دستی
متخصص فیزیوتراپی برای انجام درمان دستی، مفصل‌ها و بافت‌های نرم را با حرکات دست ماهرانه دستکاری میکند تا در نتیجه دامنه حرکتی و هم‌ترازی مفصل بهتر شود و ورم، التهاب و درد کمتر شود.
تکنیک‌های درمان دستی شامل ماساژ، کشش، حرکت دادن مفصل در جهات مختلف و متحرک‌سازی مفصل و بافت نرم، انجام حرکات اصلاحی در برابر مقاومت، تکنیک انرژی عضلانی (MET) و تکنیک‌های آزادسازی فعال می‌شود. درمان دستی عمدتاً بر روی سیستم میوفاسیال و مفاصل انجام می‌شود و غالباً با آزادسازی بافت نرم شروع می‌شود تا مفصل‌ها برای دستکاری (مانیپولاسیون) و متحرک‌سازی (موبیلیزاسیون) آماده شود. درمان دستی رویکرد شاهد محوری است که موثر بودن آن در پژوهش‌های متعدد اثبات شده است.
تحریک الکتریکی عصب از روی پوست
تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS) یکی از مدالیته‌های فیزیوتراپی است که در آن از جریان برق خفیف برای درمان زانو درد استفاده می‌شود. جریان برق از طریق الکترودهای کوچک به بدن منتقل می‌شود. متخصص فیزیوتراپی الکترودها را روی پوست، نزدیک منبع درد قرار میدهد. زانو درد برخی بیماران پس از برقرار شدن جریان برق کمتر می‌شود، چون جریان برق عصب‌ها را در ناحیه درگیر تحریک میکند و پیام‌هایی را به مغز می‌فرستد که سیگنال‌های معمول درد را مختل میکند. نظریه دیگر درباره سازو کار تاثیرگذاری TENS این است که تحریک الکتریکی عصب باعث می‌شود که بدن مسکن‌های طبیعی موسوم به اندورفین‌ها را ترشح کند و در نتیجه بیمار درد را احساس نکند.
اولتراسوند تراپی
اولتراسوند نیز یکی از مدالیته‌های فیزیوتراپی برای درمان زانو درد است که در آن از امواج فراصوت که گوش انسان قادر به تشخیص آنها نیست، استفاده می‌شود. امواج فراصوت گاهی اوقات برای درمان درد و اسپاسم‌های عضلانی و تسهیل فرایند التیام‌بخشی طبیعی بدن به کار برده می‌شود. اولتراسوند در شدت‌های بالاتر حرارتی عمقی ایجاد میکند. حرارت گرفتگی عضله را از بین می‌برد، عضلات را شل و گرم میکند و خاصیت ارتجاعی عضله را قبل از انجام حرکات اصلاحی و کششی افزایش میدهد. اولتراسوند با اثر گذاشتن بر سلول‌ها موجب تسهیل فرایند التیام‌بخشی بدن می‌شود. اولتراسوند در شدت‌های پایین‌تر نیز اثر التیام‌بخشی دارد، اما بافت‌ها را گرم نمی‌کند.
زیاده‌روی در استفاده از ویژگی‌های حرارتی یا غیرحرارتی اولتراسوند میتواند منجر به آسیب دیدن بافت‌ها شود. اولتراسوند معمولاً برای کودکان توصیه نمی‌شود.
لیزردرمانی برای تسکین زانو درد
لیزر درمانی در فیزیوتراپی زانو کاربرد بسیاری دارد و امروزه بسیاری از فیزیوتراپیست‌ها از آن برای کاهش درد زانو استفاده میکنند. اما اینکه روند لیزر درمانی به چه صورت است برای بسیاری از افراد سوال است.
تقویت نور به روش گسیل القایی تابش (LASER) از انرژی الکترومغناطیسی تابش، یعنی حرکت فوتون‌ها در فضا استفاده میکند. لیزر سرد یا کم‌توان اثر گرمایی ندارد یا اثر گرمایی آن جزئی است، اما اثر چشمگیری بر التیام یافتن بافت نرم و شکستگی استخوان و مدیریت درد دارد. نور مورد استفاده در لیزردرمانی طول موجی دارد که به راحتی توسط آنزیم‌ها، هموگلوبین، فیبروبلاست‌ها و بافت عصبی جذب می‌شود. لیزر موجب تخلیه گرانول‌ها می‌شود، در نتیجه واسطه‌های التهابی قوی مانند فاکتورهای رشد آزاد می‌شود. این واسطه‌ها فرایندهای فاگوسیتیک (بیگانه‌خواری) را در محل آسیب‌دیدگی فعال میکنند، همچنین در پی افزایش عملکرد فیبروبلاست‌ها تجمع کلاژن و قدرت کششی نیز افزایش می‌یابد.
ارتزهای طبی
یک راه‌حل ساده و موثر برای بیمارانی که از درد مزمن زانو، پا و کف پا رنج می‌برند، استفاده از ارتزهای طبی است. ارتز طبی آن دسته از عضلات داخلی پا را که بدن را هنگام ایستادن، راه رفتن یا دویدن پایدار میکنند، تحریک میکند و در نتیجه مشکلات مربوط به عدم تعادل پا برطرف می‌شود. بهبود تعادل پا میزان استرسی را که از طریق مفصل‌هایی مانند مچ پا، زانو، مفصل ران، لگن و ستون فقرات به عضلات وارد می‌شود، کاهش میدهد. ارتز طبی درد ناشی از مکانیک نامناسب پا را تسکین میدهد و مشکلاتی مانند درد موضعی پا، پاشنه درد، قوس نامناسب کف پا، پا درد، زانو درد، گردن درد و حتی انگشت چکشی و انحراف انگشت شست را نیز اصلاح میکند.
طب سوزنی و سوزن خشک
در برخی از موارد طب سوزنی نیز در کنار سایر روشهای فیزیوتراپی زانو استفاده می‌شود .سوزن زدن خشک گاهی با طب سوزنی اشتباه گرفته می‌شود. در هر دو روش لازم است که متخصص سوزن‌ها را با دقت در نقاط معینی فرو کند، اما طب سوزنی یکی از روشهای درمانی طب سنتی چینی (TCM) است که متمرکز بر حرکت انرژی در بدن است و با هدف تسکین درد و پیشگیری از بیماری انجام می‌شود. تکنیک سوزن خشک متکی بر شناخت آناتومی و فرایندهای بدن است و با هدف تسکین درد، افزایش دامنه حرکتی یا رفع مشکلات عصبی انجام می‌شود.
کینزیو تیپ
متخصصین فیزیوتراپی استفاده از نوار کینزیو تیپ را برای کاهش التهاب و درد پس از آسیب زانو و یا تاندون کشیده شده بخصوص در ورزشکاران استفاده میکنند. این نوارهای درمانی با کنترل کردن حرکت مفصل زانو از آسیبهای جدی تر پیشگیری میکنند . این نوارها با خاصیت چسبندگی و نیروی کشسانی قسمتی از زانو (تاندون،رباط ،بافت و مفصل ) را که دچار آسیب شده از سایر قسمت‌های بدن جدا کرده و درد را از آن ناحیه بیرون می‌کشد.
ورزش درمانی
در فیزیوتراپی زانو، ارائه حرکات اصلاحی زانو به بیمار جزیی از درمان است. تقویت عضلات زانو با انجام حرکات کششی و اصلاحی به کاهش درد کمک میکند. هر چه عضلات قوی تر باشد احتمال بروز آسیب کمتر است. ورزش‌های موثر برای زانو درد شامل موارد زیر می‌باشد. فراموش نشود که اشتباه انجام دادن حرکات زانو درد شما را بیشتر میکند.
کشش عضله چهارسر
برای انجام این ورزش:
- صاف بایستید و مچ پای راست را با دست راست بگیرید.
- مچ پا را به سمت باسن بالا بکشید تا کششی را در جلوی پا احساس کنید.
- حداقل 30 ثانیه در این حالت بمانید. حرکت را سه بار تکرار کنید. سپس جای پاها را عوض کنید و مراحل بالا را تکرار کنید.
کشش عضله همسترینگ
برای انجام این ورزش:
- بایستید و پای آسیب دیده را روی پله بگذارید.
- همان‌طور که پشت و کمرتان را صاف نگه داشته‌اید، از مفصل ران کمی به جلو خم شوید. در این حالت باید کششی را در پشت ران احساس کنید.
- 30 ثانیه در این حالت بمانید، حرکت را سه بار تکرار کنید. جای پاها را عوض کنید و این مراحل را تکرار کنید.
حرکت کیک بک پا
برای انجام این ورزش:
- صاف بایستید و از پشتی صندلی بگیرید. زانوی راست را خم کنید، پای راست را تا جایی که می‌توانید بالا ببرید و به عضلات سرینی نزدیک کنید. سه تا پنج ثانیه در این حالت بمانید.
- حرکت را دو بار در روز، هر بار 10 ـ 15 مرتبه تکرار کنید. دقت کنید که بالاتنه را صاف نگه دارید. برای این که انجام دادن حرکت برایتان سخت‌تر شود، به مچ پایی که بالا می‌برید، وزنه ببندید. جای پاها را عوض کنید و مراحل فوق را تکرار کنید.
حرکت پل
برای انجام این ورزش:
- به پشت روی تخت دراز بکشید، هر دو زانو را با زاویه 90 درجه خم کنید و کف پاها را صاف روی تخت بگذارید.
- عضلات شکم و هر دو باسن را منقبض کنید و عضلات سرینی را تا جایی که می‌توانید، بدون قوس دادن به کمرتان بالا ببرید. سه تا پنج ثانیه در حالت پل بمانید، سپس بدن را به آرامی پایین بیاورید. برای این که انجام دادن حرکت برایتان سخت‌تر شود، می‌توانید هر بار یک پا را بالا ببرید.
