حرکات اصلاحی و تمرین درمانی می تواند یکی از موثرترین بخش های بازتوانی از طریق فیزیوتراپی باشد. دکتر فیزیوتراپی برای هر شخص تمرینات خاصی را برای انجام دادن در خارج از کلینیک توصیه می کند. تمریناتی که توسط دکتر فیزیوتراپی توصیه می شوند، به یک یا چند دلیل زیر انجام می شوند:
• تحرک مفاصل
• بهبود قدرت عضلات و استحکام مفصل
• بهبود تعادل و حرکت
• بهبمود عملکرد
مزیت تمرین درمانی و حرکات اصلاحی در برنامه بازتوانی این است که اغلب فرد می تواند خودش به تنهایی تمرینات را در منزل انجام دهد. این کار موجب پیشرفت اهداف فیزیوتراپی در بهبود جراحات فرد و جلوگیری از آسیب بافتی می شود. دکتر فیزیوتراپی در واقع مانند یک معلم عمل می کند که بیماران را راهنمایی می کند تا حرکات ورزشی را به طور صحیح انجام دهند و حتی پس از پایان دوره ی درمانی شان در کلینیک، آن ها را ادامه دهند. مهم است که قبل از شروع ورزش درمانی با دکتر فیزیوتراپی مشورت کنید. تخصص و اطلاعات دکتر فیزیوتراپی از بدن انسان به او این اجازه را می دهد که بتواند براساس جراحت فرد و توانایی های او یک برنامه ی درمانی مختص وی طراحی کند.
برخی از تکنیک های مهم در ورزش درمانی شامل موارد زیر است:
• تمرینات مربوط به محدوده ی حرکتی
• تمرینات تقویت کننده ی عضله
• تمرینات هماهنگی و تعادلی
• تمرین راه رفتن
• تمرینات عمومی
تمرینات مربوط به بهبود محدوده ی حرکتی
معمولا در اثر ضربه و یا استراحت به مدت طولانی، دامنه ی حرکتی فرد دچار محدودیت می شود. محدود شدن دامنه ی حرکتی می تواند ایجاد درد کند، در عملکرد فرد اختلال ایجاد کند و خطر پارگی و زخمی شدن پوست را افزایش دهد. معمولا دامنه ی حرکتی فرد با افزایش سن کاهش می یابد، با این حال این کاهش معمولا از توانایی افراد مسن سالم برای درمان خود جلوگیری نمی کند.
افزایش محدوده حرکتی شانه
قبل از شروع درمان، دکتر فیزیوتراپی توسط وسیله ای به نام زاویه سنج، که بزرگترین زاویه ای که مفصل می تواند در آن حرکت کند، محدوده ی حرکتی فرد را اندازه گیری می کند. دکتر فیزیوتراپی همچنین تشخیص می دهد که آیا این محدودیت حرکتی ناشی از سفتی عضلات است یا سفتی رباط ها و تاندون ها. چنانچه علت این امر سفتی عضلات باشد، باید عضله را با قدرت بیشتری کشید. چنانچه علت، سفتی تاندون ها و رباط ها باشد، باید کشش عضله ملایم تر انجام شود، اما گاهی اوقات قبل از انجام ورزش به منظور بهبود دامنه ی حرکتی در این مورد، به عمل جراحی نیاز است. معمولا حرکات کششی در صورتی که قبلا بافت گرم شده باشد، موثرتر است و درد کمتری ایجاد می کند. به همین دلیل فیزیوتراپ ممکن است در ابتدا از کمپرس گرم مثل کیف آبجوش استفاده کند.
تمرینات مربوط به افزایش دامنه ی حرکتی سه نوع هستند:
• تمرینات فعال: این نوع تمرینات در مورد افرادی توصیه می شود که می توانند بدون نیاز به کمک، تمرینات مربوط به عضله یا مفصل را انجام دهند. آن ها باید بتوانند خودشان اندامشان را حرکت دهند.
• تمرینات فعال – کمکی: این نوع تمرینات مربوط به افرادی است که می توانند عضلاتشان را با کمک کمی حرکت دهند و یا می توانند مفصل هایشان را حرکت دهند اما حین حرکت احساس درد می کنند. این افراد می توانند خودشان اندامشان را حرکت دهند اما دکتر فیزیوتراپی نیز توسط دست یا ابزار دیگر، به آن ها کمک می کند.
• تمرینات غیر فعال: این نوع تمرینات مربوط به افرادی است که نمی توانند به طور فعال در تمرینات شرکت کنند. این افراد نیازی نیست که حرکت کنند، فیزیوتراپ خودش اندام آن ها را حرکت می دهد.
تمرینات فعال- کمکی و غیر فعال، بسیار ملایم انجام می شوند تا از آسیب به بافت جلوگیری شود. هرچند کمی ایجاد ناراحتی برای فرد اجتناب ناپذیر است.
برای افزایش دامنه ی حرکتی، دکتر فیزیوتراپی باید مفصل را فراتر از نقطه ی درناک، حرکت دهد، اما این حرکت نباید دردی ایجاد کند که پس از توقف حرکت، ادامه داشته باشد. کشش ملایم و پایدار نسبت به کشش لحظه ای و شدید، موثرتر است.
تمرینات تقویت عضله
انواع زیادی از تمرینات ورزشی موجب تقویت عضلات می شوند. شدت همه ی این تمرینات به تدریج افزایش می یابد. وقتی که عضله خیلی ضعیف باشد، حرکت دادن آن برخلاف جاذبه ی زمین می تواند به تنهایی کافی باشد. با افزایش قدرت عضله، می توان شدت این حرکات را با استفاده از وزنه و یا باندهای کشی افزایش داد. به این صورت، اندازه و حجم عضله و همچنین استقامت آن افزایش می یابد.
تمرینات هماهنگی و تعادل بدن
این تمرینات می تواند به کسانی کمک کند که دچار ناهماهنگی و عدم تعادل عضلات هستنند. معمولا این عدم تعادل و ناهماهنگی، در اثر آسیب و یا سکته ی مغزی ایجاد می شود. هدف از انجام تمرینات تعادلی این است که به فرد کمک کنیم بتواند فعالیت های خاص خود را انجام دهد. این تمرینات شامل انجام مکرر یک حرکت است که بیش از یک مفصل یا عضله را درگیر می کند، مانند برداشتن یک شی.
تمرینات تعادلی در ابتدا با استفاده از میله های موازی، در حالی که دکتر فیزیوتراپی ، درست پشت سر فرد ایستاده است، انجام می شود. فرد وزن موجود را بین پاهای چپ و راست در یک حرکت نوسانی تغییر می دهد. پس از انجام این حرکت می توان وزنه را به جلو و عقب منتقل کرد. پس از تسلط یافتن بر این حرکات، می توان آن ها را بدون کمک میله انجام داد.
تمرین راه رفتن
راه رفتن (به تنهایی یا با کمک) می تواند هدف اصلی از توانبخشی باشد. قبل از شروع تمرینات راه رفتن، فرد باید بتواند در حالت ایستاده، تعادل داشته باشد. برای بهبود تعادل، فرد با گرفتن میله های موازی، وزنه را با پاها از چپ به راست و از جلو به عقب حرکت می دهد. برای امنیت فرد، دکتر فیزیوتراپی جلو یا پشت سر فرد می ایستد. برخی افراد باید قبل از شروع تمرینات راه رفتن، عضلاتشان را تقویت کنند و یا محدوده ی حرکتی مفصل ها را افزایش دهند. برخی افراد ممکن است به وسایل ارتوتیک از جمله باندهای طبی نیاز داشته باشند.
آیا می دانستید برای افرادی که در راه رفتن دچار مشکل هستند، یادگیری حرکت کردن از روی تخت به روی صندلی و یا از ویلچر به دستشویی می تواند به آن ها کمک کند که بتوانند به طور مستقل زندگی کنند.
وقتی فرد برای انجام تمرینات راه رفتن آماده است، می تواند این تمرینات را با استفاده از میله های موازی شروع کند و با پیشرفت در راه رفتن می تواند از وسایل کمکی مثل واکر یا عصا استفاده کند. برخی افراد باید از کمربند طبی کمکی استفاده کنند که توسط دکتر فیزیوتراپی طراحی می شود تا از زمین خوردن آن ها جلوگیری شود.
به محض این که فرد بتواند با امنیت بر روی سطح صاف راه برود، می توان به او نحوه ی بالا رفتن از پله را آموزش داد. هنگام بالا رفتن از پله، باید ابتدا پای سالم را قرار داد. برای پایین آمدن از پله باید ابتدا پای آسیب دیده را قرار دهد. به خاطر سپردن عبارت “خوب بالا و بد پایین” می توان در یادآوری قرار دادن پای صحیح کمک کند. اعضای خانواده و مراقبین فرد که در راه رفتن به او کمک می کنند، باید به خوبی آموزش ببینند که چگونه از بیمار محافظت کنند.
تمرینات عمومی
ترکیبی از تمرینات افزایش دامنه ی حرکتی، تقویت عضلات و تمرینات راه رفتن استفاده می شود تا با اثرات بی حرکتی و استراحت طولانی مقابله کند. تمرینات عمومی به بهبود سیستم قلبی عروقی فرد (توانایی قلب، شش ها و عروق خونی برای دریافت اکسیژن به منظور حرکت عضلات) و همچنین افزایش انعطاف پذیری بدن و تقویت عضلات کمک می کند.
چه ورزش هایی را باید انجام دهید؟
مهم است که تمریناتی که انجام می دهید، دردناک نباشند. در حالی که دکتر فیزیوتراپی بر این عقیده است که هرچه درد بیشتری تحمل کنید بهتر است، اما این امر برای بدن شما و یا جراحت ایجاد شده مناسب نیست.
در واقع، مطالعات نشان داده است که درد از حرکت عضلات تا بیشترین میزان مطلوب جلوگیری می کند. این امر دلالت بر این دارد که دردناک بودن تمرینات، نتیجه ی عکس دارد.
دکتر فیزیوتراپی شما، به طور کامل شما را معاینه می کند و مجموعه ای از تمرینات مناسب را به اندازه ای که آسیب بیشتری به بدن وارد نکند، طراحی میکند. لطفا به منظور توانبخشی، حتما به یک دکتر فیزیوتراپی متخصص و حرفه ای مراجعه کنید.
اگر تمرینات را متوقف کنید، چه اتفاقی می افتد؟
می دانیم که بدون انجام برخی ورزش های معمولی، عضلات ضعیف می شوند. وقتی که این عضلات محافظتی ضعیف می شوند، ساختارهای آسیب دیده به قدر کافی محافظت نمی شوند و شما را مستعد آسیب بیشتر و طولانی شدن علایم بیماری می کنند. همچنین فعالیت بیش از حد عضلات مجاور بافت آسیب دیده، می تواند منجر به آسیب بیشتر شود.
همچنین مهم است که بدانید که حتی اگر دارای آمادگی جسمانی خوبی باشید، ممکن است عضلاتی ضعیف داشته باشید. وقتی دچار آسیب می شوید، باید ورزش ها و حرکات اصلاحی خاصی را انجام دهید تا عضلات اطراف ناحیه ی آسیب دیده و مفصل های مجاور را تقویت کنید. دکتر فیزیوتراپی شما عملکرد عضله تان را بررسی می کند تمرینات ورزشی خاصی را بر اساس نیاز شما طراحی می کند.
تمریناتی که توسط دکتر فیزیوتراپی طراحی و تجویز می شود، به طور معمول، نسبتا ساده هستند و نیازی به ابزارهای خاص ندارند و می توان آن ها را به طور ایمن در منزل انجام داد.
