سکته مغزی
کلینیک فیزیوتراپی پیشرفته شمیم با مدیریت دکتر حیدر سعادتی از مراکز فوق تخصصی درمان سکته مغزی می باشد که از سال 1388برای اولین بار در ایران اقدام به تحقیقات در مراکز دانشگاه علوم پزشکی در زمینه درمانهای مغزی نمود و موفق به دفاع از رساله دکتری تخصصی در زمینه درمان سکته مغزی با روش آر تی ام اس گردید.
دکتر سعادتی با تاسیس مرکز تحریک مغناطیس مغز(تی ام اس) در ارائه خدمات درمانی پیشرفته و نوین سکته مغزی به بیماران در طول دهه گذشته از تجربیات بالینی جهت درمان بیماران سکته مغزی استفاده نمود.
برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت وقت مشاوره از کلینیک فیزیوتراپی پیشرفته شمیم با شماره تلفنهای 02126722004 و02126722003 تماس حاصل فرمایید
یکی از انواع سکته مغزی، نوع ایسکیمیک نام دارد.
که با لخته خون و انسداد مسیر شریانهای مغزی ایجاد می شود.
نوع دیگر مهم سکته مغزی، سکته مغزی خونریزی دهنده(هموراژیک) است که در آن رگ خونی در مغز پاره شده و باعث خونریزی میشود. خونریزی بافت مغز را فشرده میکند و باعث آسیب یا از بین رفتن آن میشود.
سومین نوع سکته مغزی، حمله ایسکمیک گذرا (TIA) است که به عنوان سکته مغزی نیز شناخته میشود. این نوع سکته مغزی در اثر انسداد موقت یا کاهش جریان خون در مغز ایجاد میشود. علائم معمولاً خود به خود از بین میروند.
علائم چیست؟
علائم خاص سکته مغزی ایسکمیک بستگی به ناحیهای از مغز دارد. علائم خاصی که در اکثر سکتههای مغزی ایسکمیک رایج است، از جمله:
- مشکلات بینایی مانند کوری در یک چشم یا دوبینی
- ضعف یا فلج در اندام شما که ممکن است در یک یا هر دو طرف باشد، بسته به شریان آسیب دیده
- سرگیجه
- گیجی
- از دست دادن هماهنگی
- افتادگی صورت از یک طرف
به محض شروع علائم، درمان در اسرع وقت بسیار مهم است. به همین دلیل احتمال دائمی شدن آسیب کمتر است. اگر فکر میکنید فردی دچار سکته مغزی شده است، او را با استفاده از FAST ارزیابی کنید:
- صورت. آیا یک طرف صورت آنها افتاده و حرکت آنها سخت است؟
- بازوها. بازوهای خود را بالا ببرند، آیا یک دست به سمت پایین حرکت میکند یا در بالا بردن بازوی خود با مشکل اساسی روبرو هستند؟
- سخن، گفتار. آیا گفتار آنها آشفته است یا در غیر این صورت عجیب است؟
- زمان. اگر پاسخ به هر یک از این سوالات مثبت است ، وقت آن است که با اورژانس محلی خود تماس بگیرید.
اگرچه TIA برای مدت کوتاهی طول میکشد و معمولاً به خودی خود برطرف میشود اما به پزشک نیز نیاز دارد. این مشکل میتواند علامت هشدار دهنده سکته مغزی ایسکمیک کامل باشد.
علت سکته مغزی ایسکمیک چیست؟
سکته مغزی ایسکمیک زمانی رخ میدهد که شریانی که خون را به مغز میرساند توسط لخته خون یا تجمع چربی،مسدود شود. این انسداد میتواند در گردن یا جمجمه ظاهر شود.
لختهها معمولاً از قلب شروع میشوند و از طریق سیستم گردش خون حرکت میکنند. لخته میتواند خود به خود تجزیه شود یا در یک سرخرگ قرار گیرد. هنگامی که عروق مغزی را مسدود میکند، مغز خون و اکسیژن کافی دریافت نمیکند و سلولها شروع به مرگ میکنند.
سکته مغزی ایسکمیک ناشی از تجمع چربی زمانی اتفاق میافتد که پلاک از شریان جدا شده و به مغز میرود. پلاک همچنین میتواند در شریانهایی که خون را به مغز میرسانند تجمع کرده و آن عروق را باریک کرده و باعث سکته مغزی ایسکمیک شود.
ایسکمی جهانی که نوع شدیدتری از سکته مغزی ایسکمیک است، زمانی اتفاق میافتد که جریان اکسیژن به مغز بسیار کاهش یافته یا به طور کامل متوقف شده است. این مشکل معمولاً در اثر حمله قلبی ایجاد میشود اما همچنین میتواند ناشی از شرایط یا رویدادهای دیگری مانند مسمومیت با مونوکسید کربن باشد.
عوامل خطر چیست؟
عوامل زیادی میتوانند خطر سکته مغزی را افزایش دهند. عوامل خطر سکته مغزی که به طور بالقوه قابل درمان هستند عبارتند از:
عوامل خطر سبک زندگی
- اضافه وزن یا چاقی
- عدم تحرک بدنی
- نوشیدن زیاد الکل
- استفاده از داروهای غیرقانونی مانند کوکائین و مت آمفتامین
عوامل خطر پزشکی
- فشار خون بالا
- سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار
- کلسترول بالا
- دیابت
- آپنه انسدادی خواب
- بیماریهای قلبی عروقی شامل نارسایی قلبی، نقایص قلبی، عفونت قلبی یا ریتم غیرطبیعی قلب مانند فیبریلاسیون دهلیزی
- سابقه شخصی یا خانوادگی سکته، حمله قلبی یا حمله ایسکمی گذرا
- ابتلا به کووید 19
سایر عوامل مرتبط با افزایش خطر سکته مغزی عبارتند از:
- سن – افراد بالای 55 سال بیشتر از افراد جوانتر در معرض خطر سکته مغزی هستند.
- نژاد – آمریکاییهای آفریقایی تبار نسبت به سایر نژادها بیشتر در معرض سکته مغزی هستند.
- رابطه جنسی – مردان بیشتر از زنان در معرض سکته مغزی هستند. احتمال مرگ زنان بر اثر سکته مغزی بیشتر از مردان است.
- هورمونها – استفاده از قرصهای ضد بارداری یا درمانهای هورمونی که شامل استروژن است خطر را افزایش میدهد.
سکته مغزی ایسکمیک چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک معمولاً میتواند از یک معاینه فیزیکی و سابقه خانوادگی برای تشخیص سکته مغزی ایسکمیک استفاده کند. بر اساس علائم شما، آنها همچنین میتوانند تصوری از محل انسداد پیدا کنند.
اگر علائمی مانند گیجی و اختلال در گفتار دارید، پزشک ممکن است آزمایش قند خون را انجام دهد. به این دلیل که گیجی و اختلال در گفتار نیز از علائم کاهش شدید قند خون است. سی تی اسکن جمجمه همچنین میتواند به تشخیص سکته مغزی ایسکمیک از سایر مواردی که باعث مرگ بافت مغز میشوند مانند خونریزی یا تومور مغزی کمک کند.
هنگامی که پزشک سکته مغزی ایسکمیک را تشخیص داد، سعی میکند بفهمد چه زمانی شروع شده است و علت اصلی آن چیست. MRI بهترین روش برای تعیین زمان شروع سکته مغزی ایسکمیک است. آزمایشات مورد استفاده برای تعیین علت اصلی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG) برای آزمایش ریتمهای غیرطبیعی قلب
- اکوکاردیوگرافی برای بررسی لخته شدن یا ناهنجاریهای قلب شما
- آنژیوگرافی جهت مشاهده انسداد عروق و شدت انسداد
- آزمایش خون برای کلسترول و مشکلات انعقادی
سکته مغزی ایسکمیک چه عوارضی دارد؟
اگر سکته مغزی ایسکمیک به موقع درمان نشود، میتواند منجر به آسیب مغزی یا مرگ شود.
سکته مغزی ایسکمیک چگونه درمان میشود؟
اولین هدف درمان بازگرداندن تنفس، ضربان قلب و فشار خون به حالت طبیعی است. در صورت لزوم، پزشک سعی میکند فشار را در مغز با دارو کاهش دهد.
درمان اصلی سکته مغزی ایسکمیک فعال کننده پلاسمینوژن بافت داخل وریدی (tPA) است که لختهها را تجزیه میکند. دستورالعملهای 2018 انجمن قلب آمریکا (AHA) و انجمن سکته مغزی آمریکا (ASA) بیان میکنند که tPA زمانی که در عرض چهار ساعت و نیم از شروع سکته مغزی تجویز شود بیشترین تأثیر را دارد. نمیتوان بیش از پنج ساعت پس از شروع سکته مغزی تجویز کرد. از آنجا که tPA میتواند منجر به خونریزی شود، اگر سابقه دارید موارد زیر را دارید استفاده نکنید:
- سکته هموراژیک
- خونریزی در مغز
- جراحی بزرگ اخیر یا آسیب سر
همچنین برای افرادی که از داروهای ضد انعقاد استفاده میکنند قابل استفاده نیست.
اگر tPA کار نکند، میتوان لختهها را از طریق جراحی برداشت. برداشتن لخته مکانیکی را میتوان تا 24 ساعت پس از شروع علائم سکته مغزی انجام داد.
درمانهای طولانی مدت شامل آسپرین (بایر) یا داروی ضد انعقاد برای جلوگیری از لخته شدن بیشتر است.
اگر سکته مغزی ایسکمیک ناشی از شرایطی مانند فشار خون بالا یا تصلب شرایین باشد، باید برای این شرایط تحت درمان قرار بگیرید. به عنوان مثال، پزشک شما ممکن است استنت را برای باز کردن شریانی که توسط پلاک یا استاتین تنگ شدهاند، برای کاهش فشار خون توصیه کند.
پس از سکته مغزی ایسکمیک، شما باید حداقل چند روزدر بیمارستان تحت مراقبت بمانید. اگر سکته مغزی باعث فلج یا ضعف شدید شود، ممکن است پس از آن برای بازگرداندن عملکرد به توانبخشی نیاز داشته باشید.
بهبود سکته مغزی از چه زمانی شروع میشود؟
سکته مغزی زمانی اتفاق میافتد که لخته شدن خون یا شکستن رگهای خونی باعث قطع جریان خون به مغز شما میشود. سالانه بیش از 795000 آمریکایی سکته میکنند. سکته مغزی میتواند باعث اختلال قابل توجهی در مهارتهای زبانی، شناختی، حرکتی و حسی شود. به همین دلیل است که علت اصلی ناتوانی طولانی مدت محسوب میشود. بهبود سکته مغزی میتواند یک فرآیند طولانی باشد که به صبر، کار سخت و تعهد نیاز دارد. بهبودی ممکن است سالها طول بکشد.
بهبودی اغلب میتواند پس از تثبیت وضعیت توسط پزشک شروع شود. شامل بازگرداندن جریان خون به مغز شما و کاهش هرگونه فشار در ناحیه اطراف است. همچنین شامل کاهش عوامل خطر سکته مغزی میباشد. به همین دلیل، توانبخشی ممکن است در طول اقامت اولیه شما در بیمارستان آغاز شود. شروع هر چه سریعتر روند بهبودی میتواند شانس شما را برای بازیابی مجدد عملکرد مغز و بدن افزایش دهد.
چگونه مغز پس از سکته مغزی بهبود مییابد؟
به طور کامل درک نشده است که چگونه مغز شما پس از سکته مغزی بهبود مییابد. چندین توضیح ممکن برای نحوه عملکرد توانبخشی مغز وجود دارد:
- مغز شما ممکن است بتواند عملکرد خود را با تغییر نحوه انجام وظایف از سر بگیرد.
- اگر جریان خون در ناحیه آسیب دیده مغز شما بازسازی شود، ممکن است برخی از سلولهای مغز شما به جای تخریب آسیب ببینند. در نتیجه، این سلولها قادر خواهند بود به مرور زمان عملکرد خود را از سر بگیرند.
- یک ناحیه از مغز شما ممکن است عملکردهایی را که قبلاً توسط ناحیه آسیب دیده انجام میشد کنترل کند.
چه مهارتهایی را میتوانم بازیابی کنم؟
هدف از توانبخشی بهبود یا بازیابی مهارتهای گفتاری، شناختی، حرکتی یا حسی است تا بتوانید تا حد ممکن مستقل باشید.
مهارتهای گفتاری
سکته مغزی میتواند باعث اختلال در زبان به نام آفازی شود. اگر به این بیماری مبتلا شدهاید، ممکن است به طور کلی در صحبت کردن مشکل داشته باشید. همچنین ممکن است که در یافتن کلمات مناسب یا مشکل در صحبت و در جملات کامل دچار مشکل شوید.
اگر ماهیچههای کنترل کننده گفتار آسیب دیده باشند، ممکن است با گفتار خود مشکل داشته باشید. درمانگران گفتار و زبان میتوانند به شما در یادگیری نحوه صحبت منسجم و واضح کمک کنند. اگر آسیب بیش از حد شدید باشد، آنها همچنین میتوانند راههای دیگر برقراری ارتباط را به شما آموزش دهند.
مهارتهای شناختی
سکته مغزی میتواند توانایی تفکر و استدلال شما را مختل کند، منجر به قضاوت ضعیف شود و باعث مشکلات حافظه شود. همچنین میتواند باعث تغییر رفتار شود. ممکن است پس از سکته مغزی، مهارتهای کمتری داشته باشید و در نتیجه بیپروا عمل کنید. این به این دلیل است که شما دیگر پیامدهای احتمالی اعمال خود را درک نمیکنید. این مشکل باعث نگرانی در مورد ایمنی میشود، بنابراین مهم است که در جهت بازیابی این مهارتهای شناختی کار کنید. کاردرمانگران و درمانگران گفتار و زبان میتوانند به شما در بازیابی این تواناییها کمک کنند. آنها همچنین میتوانند اطمینان حاصل کنند که خانه شما یک محیط امن است.
مهارتهای حرکتی
سکته مغزی میتواند عضلات یک طرف بدن شما را ضعیف کرده و حرکت مفصل را مختل کند. این به نوبه خود بر هماهنگی شما تأثیر میگذارد و راه رفتن و انجام سایر فعالیتهای بدنی را برای شما مشکل میکند. همچنین ممکن است دچار اسپاسم دردناک عضلانی شوید.
درمانگران فیزیوتراپی میتوانند به شما در یادگیری نحوه تعادل و تقویت ماهیچهها کمک کنند. آنها همچنین میتوانند با آموزش حرکات کششی به شما در کنترل اسپاسم عضلانی کمک کنند. ممکن است برای یادگیری مجدد مهارتهای حرکتی نیاز به استفاده وکمک از پیاده روی داشته باشید.
مهارتهای حسی
سکته مغزی میتواند بر بخشی از توانایی بدن شما در احساس ورودیهای حسی مانند گرما، سرما یا فشار تأثیر بگذارد. درمانگران میتوانند با شما همکاری کنند تا بدن شما را با تغییرات سازگار کند.