شانه یخ‌ زده (منجمد)، که کپسولیت چسبنده یا گرفتگی و انقباض شانه نیز نامیده می‌شود، عارضه‌ای است که با درد و خشکی و گرفتگی شانه همراه است.

علائم شانه یخ زده معمولاً به تدریج ظرف چند ماه یا چند سال تشدید می‌شود، بیمار معمولاً ابتدا در دو تا نه ماه نخست دچار دردی می‌شود که به مرور شدید می‌شود و متعاقب آن با خشکی و گرفتگی و درد شانه مواجه می‌گردد.

گرفتگی عضلات گردن و شانه ، به ویژه در موارد وخیم، بر توانایی انجام فعالیت‌های روزانه اثر می‌گذارد و گاهی بیمار اصلاً نمی‌تواند شانه یخ زده را حرکت دهد با مراجعه به بهترین جراح شانه به بهبودی سلامت خود اضافه کنید.

شانه یخ‌زده یا کپسولیت چسبنده چیست؟

گرفتگی شانه به علت تشکیل بافت همبند را شانه منجمد یا یخ‌زده یا کپسولیت چسبنده گویند که دردناکی حرکت شانه یا عدم حرکت آن را به دنبال دارد. پزشکان در مورد علت اصلی بروز شانه یخ‌زده اتفاق نظر ندارند؛ برخی آن را ناشی از التهاب، برای مثال در اثر مواردی چون التهاب لایه داخلی کپسول مفصلی یا سینوویوم، یا پی‌آمد واکنش‌های خودایمنی‌ای می‌دانند که در آنها بدن به مواد و بافت‌های خود حمله می‌کند.دیگر علل احتمالی ابتلا به شانه یخ زده عبارت‌اند از:

•  واکنش‌های پس از صدمه دیدن یا جراحی
•  حرکت ندادن شانه به دلیل بروز درد ناشی از عارضه‌هایی چون آرتریت (بیماری التهاب مفصل)، پارگی تاندون چرخاننه شانه، التهاب بورس یا بورسیت یا التهاب تاندون یا تاندونیت.
•  حرکت ندادن بازو به دلایلی مانند بستن آتل پس از جراحی یا شکستگی شانه

بااین حال غالباً دلیل مشخصی برای این نوع گرفتگی و خشکی شانه وجود ندارد.

تصویر

علائم و نشانه ها

اکثر بیماران مبتلا به چسبندگی شانه ابتدا با تشدید درد و سپس محدود شدن دامنه حرکتی شانه مواجه می‌شوند. تشخیص علائم و نشانه های شانه یخ زده دارای 4 مرحله است، متخصص فیزیوتراپی می‌تواند مرحله بیماری را به درستی تشخیص دهد:

مرحله اول

تشخیص شانه یخ زده معمولاً در این مرحله دشوار است. بیمار حدود 1 تا 3 ماه از علائمی رنج برده است که در حال تشدید شدن هستند. حرکت فعال و غیرفعال، یعنی حرکتی که بیمار به اراده خود انجام نمی‌دهد و متخصص شانه را حرکت می‌دهد، به بروز درد دامن می‌زند. بیمار معمولاً هنگام ثابت بودن دردی سنگین را در شانه حس می‌کند، اما درد در اثر تکان دادن شانه شدید و “تیز” می‌شود. توانایی حرکتی در این مرحله اندکی کاهش می‌یابد، و بیمار برای رهایی از درد، کمتر شانه را به کار می‌گیرد. محدودیت حرکتی شانه هنگام “چرخش خارجی”، یعنی چرخاندن دور از بدن بازو، بیشترین شدت را دارد، اما به تدریج بالا بردن بازو، خم و دور کردن بازو از بدن، یا بردن دست پشت بدن، یعنی چرخش داخلی، نیز دشوار می‌شود. بیمار شب هنگام و در طول روز دچار درد می‌شود.

مرحله دوم

در این مرحله 3 تا 9 ماه از زمان شروع علائم گذشته است و به احتمال زیاد محدودیت حرکتی و درد، به ویژه در شب‌ها، افزایش قابل توجهی یافته است. بیمار هنوز می‌تواند تاحدی شانه را حرکت دهد، اما دامنه حرکتی این مفصل به علت درد و گرفتگی و خشکی شانه کاهش یافته است.

مرحله سوم

علائم 9 تا 14 ماه دوام داشته است و دامنه حرکتی شانه کاهش قابل ملاحظه‌ای داشته است. بیمار در آغاز این مرحله هنوز احساس درد دارد، اما درد در اواخر این مرحله کاهش می‌یابد و معمولاً تنها زمانی بروز می‌یابد که بیمار به شانه فشار بیاورد و آن را در انتهای دامنه حرکتی آن به کار گیرد.

مرحله چهارم

پس از 12 تا 15 ماه تحمل علائم، درد کاهش چشمگیری به ویژه در شب‌ها، می‌یابد. دامنه حرکت هنوز محدود است، اما توانایی کامل کردن فعالیت‌های روزمره، از جمله حرکت بالای سر، به سرعت در حال بهبود است.

تشخیص گرفتگی شانه

متخصص فیزیوتراپی غالباً بیماران مبتلا به شانه یخ زده را تا شروع مرحله در حال یخ زدن یا اوائل مرحله یخ‌زدگی ویزیت نمی‌کند. متخصص فیزیوتراپی جهت تشخیص افتراقی و حذف احتمال ابتلا به دیگر بیماری‌ها، بیمار را کاملاً معاینه می‌کند و سابقه پزشکی وی را به دقت بررسی می‌کند. متخصص الگوی ویژه کاهش دامنه حرکتی، موسوم به “الگوی کپسولی” را که یکی از عوارض رایج ناشی از یخ زدگی شانه است، ارزیابی می‌کند و ابتلا به عارضه‌های دیگری مانند دیابت، اختلال غده تیروئید و اختلال‌های خودایمنی مرتبط با یخ زدگی شانه را مد نظر قرار می‌دهد.

راه و روش های درمان

متخصص فیزیوتراپی کمک شایان توجهی را در مدیریت شانه یخ زده و درمان گرفتگی عضلات گردن ارائه می‌دهد و با بهره‌گیری از روش‌های گوناگون غیر جراحی، درد و محدودیت را مدیریت می‌کند، تأثیر نامطلوب عارضه بر زندگی روزمره را کاهش می‌دهد و با دقت پیشروی عارضه در مراحل مختلف را تحت نظر می‌گیرد. تمرکز اصلی درمان فیزیوتراپی، و ورزش شانه حفظ دامنه حرکتی شانه تا حداکثر میزان ممکن، مدیریت درد و در مرحله ذوب شدن اطمینان از بهبود سریع بیمار و ازسرگیری مجدد حرکت‌های معمول شانه است. سودمندی تزریق کورتیکواستروئید در کاهش اثرهای مرحله التهاب به اثبات رسیده است، به این ترتیب متخصص فیزیوتراپی می‌تواند سریع‌تر درمان خشکی شانه و گرفتگی را شروع کند. البته تزریق کورتیکواستروئید زمانی بهترین نتیجه را به دست می‌دهد که در مرحله اول التهاب انجام شود. اثرهای جانبی این تزریق بسیار ناچیز است و گاهی بیمار با هیچ اثر جانبی‌ای روبه‌رو نمی‌شود. برای درمان یخ زدگی شانه از تزریق کورتیزون ، پرولوتراپی و … استفاده می شود.

 فیزیوتراپی

روشهای فیزیوتراپی مختلفی برای درمان خشکی و گرفتگی عضلات شانه (از علائم شانه یخ زده و منجمد) وجود دارد، نمونه ای از این روشها عبارتند از:

• تمرین وحرکت‌های اصلاحی
• درمان با دست یا منوال تراپی
• ماساژ
• برق درمانی به وسیله دستگاه TENS  یا دستگاه  تحریک الکتریکی عصب از راه پوست
• اولتراسوند
• لیزر درمانی

حرکات ورزشی

تمرین‌های خاصی برای کشش شانه وجود دارد، البته متخصص ممکن است متناسب با شرایط هر بیمار شانه یخ زده تغییراتی را در نحوه انجام ورزش شانه درد به وجود آورد.

هر تمرین ورزش کتف را به طور منظم 1 تا 2 بار در روز انجام دهید و جهت بهتر انجام دادن تمرین‌ها، قبل از شروع دوش آب گرم بگیرید یا از یک بطری مملو از آب داغ استفاده کنید.

احساس کشش یا درد خفیف در طول انجام ورزش تقویت عضلات شانه طبیعی است، اما چنانچه درد شدید بود یا بیشتر از 30 دقیقه طول کشید، انجام تمرین توصیه نمی‌شود. تمرین‌ها را به یک باره قطع نکنید، بلکه به تدریج تعداد دفعات انجام تمرین‌ها را کاهش و وقفه بین دو نوبت را افزایش دهید.
متخصص فیزیوتراپی از مهارت بالایی در زمینه ارزیابی و درمان عارضه شانه یخ زده برخوردار است. متخصص فیزیوتراپی پس از معاینه کامل بیمار، تعیین می‌کند که عارضه در چه مرحله‌ای قرار دارد. آگاهی از مرحله عارضه از آن رو بسیار مهم است که هر مرحله درمان متفاوتی دارد. به حرکت درآوردن زودهنگام شانه درد را تشدید خواهد کرد، و از طرفی اگر شانه مدت زیادی بی‌حرکت بماند، خشکی و گرفتگی آن افزایش خواهد یافت. متخصص فیزیوتراپی زمان مناسب شروع درمان و برنامه درمانی را مشخص می‌کند.

 1- پاندول

در تصویر انجام این ورزش برای درد شانه را برای شانه چپ مشاهده می‌کنید. برای شروع رو به جلو خم شوید و دست را روی تکیه گاه بگذارید.

بگذارید دست در کنار بدن تاب بخورد.

حرکت دست در ابتدا رو به جلو و عقب است.

سپس دست را در دو جهت ساعتگرد و پادساعتگرد به صورت دورانی تاب دهید.

هر حرکت را 5 تا 10 بار تکرار کنید.

2- چرخش رو به بیرون

بنشینید و شیئی مانند عصا، وردنه یا چتر را در دست بگیرید.

آرنج را در تمام مدت کنار بدن نگه دارید.

با بازوی سالم شیء را رو به جلو فشار دهید تا بازوی دردناک بچرخد و از حالت میانی خارج شود، این حرکت را در حالت خوابیده نیز می‌توان انجام داد.

اجازه ندهید بدن برای جبران این حرکت بچرخد.

این حرکت ورزش درد کتف را 5 تا 10 بار تکرار کنید.

3- بردن بازو بالای سر

به پشت دراز بکشید. (تصویر انجام حرکت را برای شانه چپ نشان می‌دهد.)

 با دست سالم بازوی دردناک را از مچ بگیرید و به بالا ببرید.

قوس کمر را افزایش ندهید و کمر را رو به بالا نبرید. می‌توانید آرنج را از ابتدا خم کنید. این حرکت را 5 تا 10 بار تکرار کنید.

4- چرخش رو به بیرون/ بردن بازو بالای سر

به پشت دراز بکشید، زانوها را خم کنید و کف پاها را صاف روی زمین بگذارید.

دست‌ها را پشت گردن یا سر ببرید، به گونه‌ای که آرنج‌ها رو به سقف قرار گیرند.

 بگذارید آرنج‌ها پایین بیایند.

 این حرکت را 5 تا 10 بار تکرار کنید.

5- زانو زدن روی چهار دست و پا

دست‌ها را بی‌حرکت نگه دارید.

 به آرامی رو به عقب بروید و روی پاشنه‌ها بنشینید.

 برای دشوارتر کردن حرکت فاصله بین زانوها و دستها را بیشتر کنید.

 این حرکت را 5 تا 10 بار تکرار کنید.

6- نشسته یا ایستاده

از یک قرقره استفاده کنید یا حلقه‌ای را در ارتفاع بالا ثابت کنید. قرقره یا طناب از میان حلقه رد شده را با دست سالم پایین بکشید تا دست و بازوی دردناک رو به بالا حرکت کند.

این حرکت را 10 بار تکرار کنید.

نکته: بهترین روش انجام تمرین این است که قرقره را پشت بدن ثابت کنید.

7- کشش پشت شانه

دست دردناک را از عرض بدن رد کنید و به سمت شانه دیگر ببرید.(در تصویر انجام حرکت روی شانه چپ نشان داده شده است)

 آرنج را با دست سالم بکشید تا  کشش ملایمی را احساس کنید.

 می‌توانید با انجام این حرکت در حالت خوابیده به پشت میزان کشش را افزایش دهید.

 این حرکت را 5 بار تکرار کنید، و هر بار 20 ثانیه در حالت کشش بمانید.

8- بردن دست پشت بدن

بایستید و دست‌ها را کنار بدن نگه دارید.

 مچ دست دردناک را با دست سالم بگیرید.

 دست را به آرامی به سمت باسن طرف مخالف بکشید.

 بازو را پشت بدن ببرید.

برای دشوار کردن این حرکت می‌توانید، مانند تصویر از حوله استفاده کنید.

این حرکت را 5 بار تکرار کنید.

به خاطر داشته باشید که این تمرین غالباً آخرین حرکتی است که تجویز می‌شود، بنابراین اگر انجام آن را دردناک یافتید، به خود فشار نیاورید.