پای (زانوی) پرانتزی عارضه ای است که در طی آن، پا ها از زانو به پایین به سمت خارج متمایل شده و باعث می شوند که زانو ها از یکدیگر فاصله گرفته ولی مچ پا ها به هم متصل باشند.

تقریبا همه ی نوزادان با پای پرانتزی به دنیا می آیند. در زمان تولد، کف پا های نوزاد به طرف یکدیگر بوده و استخوان های ران و درشت نی، به طرف خارج قوس پیدا کرده اند. همچنین در بین مفصل زانو ها نیز فاصله ای وجود دارد. در طول اولین سال زندگی، مفصل زانو ها به هم نزدیک تر شده، استخوان ران به پایین و به سمت داخل کج شده، استخوان درشت نی راست شده و کف پا ها به طرف پایین قرار می گیرند. در طول این فرایند، استخوان ها نیز محکم تر شده و غضروف ها تبدیل به بافت استخوانی می شوند. زمانی که کودک شروع به راه رفتن می کند، زمانی است که استخوان های پا به حد کافی سخت و صاف شده و به فرد اجازه ی راه رفتن می دهند.

برای کسب اطلاعات در زمینه درمان قطعی قوز پشت اینجا کلیک کنید.

برای کسب اطلاعات در زمینه درمان قطعی افتادگی شانه اینجا کلیک کنید.

علت ها و دلایل

اگر یک کودک بیمار بوده، چه در اثر نرمی استخوان و چه در اثر هر گونه بیماری که از سخت شدن استخوان ها جلوگیری کند و یا تغذیه ی نامناسب داشته باشد، حالت پرانتزی پا ها ممکن است در او باقی بماند. در برخی موارد، مشکلات اسکلتی، عفونت و یا تومور ها نیز می توانند بر رشد پا تاثیر گذاشته و منجر به ایجاد پا و زانوی پرانتزی یک طرفه شوند. از علل دیگر ایجاد پا و زانوی پرانتزی می توان به حوادث فیزیکی اشاره کرد. احتمال ایجاد این عارضه پس از برخی اتفاقات و حوادث که کندیل استخوان ران را تحت تاثیر قرار می دهند، بسیار بالاست. در زیر به برخی از علل ایجاد این عارضه نگاه دقیق تری می اندازیم :

پای پرانتزی فیزیو لوژیک

در بیشتر کودکان زیر 2 سال، علت پای پرانتزی یک حالت طبیعی ظاهری در پاست. پزشکان به این نوع از پای پرانتزی، پای پرانتزی فیزیو لوژیک می گویند.

در کودکان دارای زانو پرانتزی فیزیو لوژیک، قوس پا ها به تدریج تا سن 18 ماهگی بهبود یافته و با رشد کودک این بهبودی ادامه پیدا می کند. تا سن 3 تا 4 سالگی کودک، پا ها کاملا اصلاح شده و حالتی طبیعی به خود گرفته اند.

بیماری بلانت

بیماری بلانت عارضه ای است که ممکن است در کودکان و یا نوجوانان دیده شود. این بیمای، نوعی بدشکلی در پا ها و معمولا در ناحیه ی بین زانو و مچ پا می باشد. استخوان های آسیب دیده، به طرف داخل یا خارج قوس پیدا کرده و ایجاد پای پرانتزی می کنند.

این بیماری در اثر یک اختلال در صفحه ی رشد بالای استخوان ساق پا (استخوان درشت نی) ایجاد می شود. صفحات رشد، در انتهای استخوان های بلند کودکان قرار گرفته اند. این صفحات تعیین کننده ی طول و شکل استخوان در بزرگسالی فرد می باشند.

در یک کودک زیر 2 سال، ممکن است تشخیص دادن بیماری بلانت کودکان از پای پرانتزی فیزیو لوژیک، غیر ممکن باشد. با این حال تا سن 3 سالگی، پرانتزی بودن پا بد تر شده و معمولا به کمک اشعه ی ایکس می توان مشکلات را تشخیص داد.

نرمی استخوان

نرمی استخوان یک بیماری مربوط به استخوان ها در کودکان است که می تواند باعث ایجاد زانوی پرانتزی و دیگر مشکلات و اختلالات مربوط به استخوان ها بشود. کودکان مبتلا به نرمی استخوان معمولا کلسیم، فسفر و ویتامین D کافی دریافت نمی کنند – که تمامی این مواد برای رشد استخوان های سالم و طبیعی ضروری اند.

نرمی استخوان وابسته به رژیم غذایی، در کشور های توسعه یافته نادر است چرا که بیشتر غذا ها از جمله فراورده های لبنی، با ویتامین D غنی شده اند. نرمی استخوان ممکن است در اثر یک اختلال ژنتیکی که مانع جذب مناسب ویتامین D  می شود، نیز ایجاد شود. این نوع از نرمی استخوان ممکن است به صورت وراثتی نیز منتقل شود.

بیماری بلانت کودکان و یا نرمی استخوان که از علل ایجاد پا پرانتزی می باشند، در صورتی که درمان نشده رها شوند، ممکن است منجر به پیشرفت و بد تر شدن پای پرانتزی گردند. در نهایت، این کودکان به دلیل فشار غیر عادی وارد شده به مفاصل، به ناراحتی های پا (به خصوص در ناحیه ی زانو) مبتلا می گردند. نوجوانان مبتلا به بیماری بلانت، بیشترین احتمال را برای تجربه ی درد در اثر پای پرانتزی دارند. بنابراین درمان به موقع و زود هنگام، به منظور پیشگیری از دیگر عوارض، بسیار ضروری و مهم است.

علائم و نشانه ها

کودکان معمولا نشانه ای بروز نمی دهند. بزرگسالان ممکن است به دلیل فشار بیش از حد وارد شده به مفصل، در ناحیه ی داخل زانو احساس ناراحتی کنند. همچنین ممکن است به دلیل وارد شدن فشار به رباط ها، در ناحیه ی خارجی زانو نیز احساس ناراحتی شود.

تشخیص

تشخیص زانوی پرانتزی در یک کودک مبتلا، با معاینه ی فیزیکی مناسب شروع می شود. فضای بین زانو ها به منظور تعیین شدت عارضه، اندازه گیری می شود. با این حال، پزشک ممکن است به منظور رد کردن احتمال بیماری نرمی استخوان، انجام یک آزمایش خون را تجویز کند. معمولا برای بیماران در صورت داشتن هر یک از موارد زیر، عکس برداری با اشعه ی ایکس نیز توصیه می شود :

قوس پا بد تر شود.

 نتایج آزمایشات نشان دهند که بیمار به عارضه های دیگری نیز مبتلاست.

کودک بیش از 3 سال سن دارد.

 قوس در دو پا نامتوازن است.

راه ها و روش های درمان

فیزیو تراپی

فیزیو تراپی و حرکات اصلاحی زانوی ضربدری می تواند به کاهش درد، قوس پا ها، تورم و گرفتگی ناشی از استئو آرتریت زانو کمک کند. همچنین به وسیله ی فیزیو تراپی می توان عملکرد مفصل زانو را بهبود بخشید. این کار همچنین می تواند به شما در راه رفتن، خم شدن، زانو زدن، چمباتمه زدن و نشستن کمک کند. در واقع، ترکیبی از فیزیو تراپی دستی و تمرینات تحت نظر متخصص و حرکات اصلاحی پای پرانتزی ، می توانند در عملکرد افراد مبتلا به استئو آرتریت بهبودی ایجاد کرده و نیاز او به جراحی را از بین برده و یا به تاخیر بیاندازند.

برای شروع یک برنامه ی فیزیو تراپی به منظور درمان زانوی پرانتزی خود و افزایش فعالیت های روزانه، با فیزیو تراپیست خود تماس بگیرید. هر چه زود تر اقدام به درمان پای پرانتزی بکنید، درمان آن راحت تر بوده و نتایج درمان در طولانی مدت بهتر خواهند بود.

سوالات متداول درمان پا پرانتزی

سوالات رایج درباره زانو و پای پرانتزی :

آرتریت چگونه باعث ایجاد بدشکلی زانوی ضربدری یا زانوی پرانتزی می‌شود؟

غضروف مفصل آسیب دیده به موازات پیشرفت آرتریت نازک می‌شود ـ مینیسک‌ها یا محافظ‌های مفصل زانو که دو ساختار سه گوش در دو طرف زانو هستند، نیز در اثر پیشرفت آرتریت تحلیل می‌روند. اگر آسیب یک سمت مفصل زانو شدیدتر از سمت دیگر باشد، که معمولاً هم همین‌طور است، زانو بدشکل می‌شود. اگر سمت داخلی زانو تحلیل رفته باشد، بدشکلی پای پرانتزی پیش می‌آید؛ اگر سمت خارجی مفصل تحلیل رفته باشد، بدشکلی زانوی ضربدری ایجاد می‌شود.

آیا بریس برای رفع پای پرانتزی مناسب است؟

بستن بریس یا زانوبند طبی یکی از متداول‌ترین روش‌ها برای درمان پای پرانتزی است. بریس برای کودکانی تجویز می‌شود که مدتی طولانی دچار مشکل پای پرانتزی بوده‌اند. بستن زانوبند تا زمان محکم شدن استخوان‌های کودک ادامه می‌یابد.

کفش طبی نیز درمان دیگری است که اگر مشکل پای پرانتزی کودک تا 4 سالگی برطرف نشده باشد، توصیه می‌شود. کفش طبی باید تحت نظر دقیق پزشک استفاده شود.

به خاطر بسپارید که صرفاً زمانی از بریس و کفش طبی استفاده می‌شود که بدشکلی زانو بسیار شدید باشد یا کودک به بیماری مرتبط دیگری مبتلا باشد.

کاربرد و مزایای درمان دستی (کایروپراکتیک ) برای پای پرانتزی چیست ؟

از آنجایی که پای پرانتزی مشکلاتی را ایجاد می‌کند و زنجیره حرکتی بدن را مختل می‌کند، ارزیابی حالت اندامی و روش گام برداشتن بیمار به منظور تشخیص نقص‌های بیومکانیک انجام می‌شود. درمان دستی با هدف بازیابی توانایی حرکتی مفصل‌های محدود شده زانو، مچ پا یا پا انجام می‌شود. چسبندگی یا خشکی عضلات پا نیز با استفاده از تکنیک آزادسازی فعال (ART) برطرف می‌شود.

آیا یوگا برای اصلاح پای پرانتزی مفید است؟ 

پای پرانتزی علاوه بر این که با خمیدگی رو به بیرون پاها همراه است، حالت اندامی را نیز اندکی تحت تاثیر قرار می‌دهد. ترکیب یوگا و ورزش می‌تواند حالت اندامی نامناسب را اصلاح کند. اصلاح حالت اندامی و متعادل و روان ساختن حرکات هدف اصلی از انجام تمرین‌های یوگا است. از سوی دیگر ورزش دادن عضلات اطراف زانو و مفصل‌های دیگر باعث می‌شود که عضلات بهتر بتوانند ساختارها را نگه دارند. داشتن عضلاتی قوی و منعطف نقش مهمی در اصلاح پای پرانتزی دارد.

در چه صورت جراحی استئوتومی برای پای پرانتزی ضروری است؟

می‌توان جراحی استئوتومی زانو را به جای عمل تعویض کامل مفصل زانو برای اصلاح نیروهای تحمل وزنی که به مفصل زانوی نامتعادل وارد می‌شود، انجام داد. البته جراحی استئوتومی فقط برای برخی بیماران مناسب است.

بدشکلی‌های زانو مانند پای پرانتزی (ژنو واروم) یا زانوی ضربدری (ژنو والگوم) یکی از عوارض شایعی است که بیماران مبتلا به آرتریت فرسایشی یا آرتروز زانو با آن مواجه می‌شوند. مطالعات نشان می‌دهد که وجود یکی از این بدشکلی‌ها احتمال ابتلا به آرتروز زانو را افزایش می‌دهد.

جراحی استئوتومی پای پرانتزی به علت آرتروز به چه صورت است؟

جراحی استئوتومی بهترین روش درمان برای تمام بیماران مبتلا به آرتروز زانو محسوب نمی‌شود. جراحی تعویض زانو، چه به صورت جزئی (PKR)، چه به صورت کامل (TKR)، نتایج موفقیت‌آمیزی را در درمان بسیاری از بیماران مبتلا به آرتروز به دست داده است. جراحی تعویض کامل مفصل زانو معمولاً، به ویژه برای بیماران مسن یا مبتلا به آرتروز پیشرفته، به جراحی استوتومی ترجیح داده می‌شود، مگر آن که پزشک دلیل خوبی برای توصیه کردن عمل استئوتومی داشته باشد. بااین حال برخی بیماران، برای مثال افرادی که جوان‌تر هستند یا آرتروزشان محدود به یک بخش از زانو است، معمولاً متقاضیان بهتری برای عمل استوتومی هستند. چون مفصل زانوی مصنوعی به تدریج ساییده می‌شود، اگر سن بیمار کم باشد، پزشک مناسب بودن انجام عمل‌های دیگری مانند استئوتومی را بررسی می‌کند.

متقاضی ایده‌آل جراحی استئوتومی زانو فردی است که کمتر از 60 سال داشته باشد، شاخص توده بدنش کمتر از 30 باشد و بیماری آرتروزش فقط محدود به یک سمت از مفصل زانو باشد. بیمار باید بتواند مفصل زانو را کاملاً صاف کند و آن را حداقل 90 درجه خم کند. همچنین متقاضی جراحی استئوتومی باید ناپایداری و درد شدید داشته باشد و متوجه باشد که بعد از جراحی باید دوران توانبخشی طولانی و سختی را پشت سر بگذارد. نکته آخر این که ماندگاری نتایج جراحی استئوتومی زانو حدود ده سال است و پس از آن باید عمل دیگری، معمولاً تعویض زانو، انجام شود. استئوتومی درد برخی بیماران را برای همیشه تسکین می‌دهد، البته در اکثر موارد این عمل به منظور به تاخیر انداختن جراحی تعویض مفصل انجام می‌شود.

متقاضی ایده‌آل جراحی استئوتومی زانو باید شرایط زیر را داشته باشد:

• دچار ناپایداری و درد شدید زانو باشد.
• عکس رادیوگرافی نشان دهد که فقط یک سمت زانو درگیر آرتروز شده است.
• توانایی شرکت کردن در درمان توانبخشی و طب فیزیکی بعد از جراحی را داشته باشد.

جراحی استئوتومی  زانو پرانتزی بعلت آرتروز برای چه افرادی مناسب نیست؟

اگر جراحی استئوتومی بر روی بیماری که شرایط انجام عمل را ندارد، انجام شود، نتایج رضایت‌بخشی به دست نمی‌آید. قبل از موافقت با انجام عمل حتماً درباره عوارض و خطرات احتمالی جراحی با پزشک معالجتان مشورت کنید. هرچند بسیاری از بیماران می‌خواهند از انجام جراحی تعویض زانو اجتناب کنند، اما استئوتومی زانو برای همه مناسب نیست.

به طور کلی انجام جراحی استئوتومی در شرایط زیر توصیه نمی‌شود:

• آرتروز گسترده زانو: آتروزی که به یک سمت زانو محدود نیست.
• ناپایداری زانو: نیمه دررفتگی استخوان درشت‌نی
• محدودیت‌های شدید حرکتی زانو
• آرتریت التهابی مانند روماتیسم

رشد هدایت شده با استفاده از تکنیک پلاک هشت برای اصلاح پای پرانتزی چیست؟

رشد هدایت شده با استفاده از تکنیک پلاک هشت (Eight-plate technique ) روش جدیدی برای مدیریت بدشکلی‌های زاویه‌دار است. نقاط ضعف استئوتومی‌های اصلاحی و استیپلینگ در این تکنیک وجود ندارد و این روش بدشکلی زانوی کودکان را اصلاح می‌کند. رشد هدایت شده با استفاده از تکنیک پلاک هشت یک روش جراحی کم‌تهاجمی است؛ جراح از دستگاه کوچکی به نام پلاک هشت برای کنترل رشد زاویه‌ای استخوان‌ها استفاده می‌کند.

پلاک هشت دستگاهی مخصوص با شکلی مانند عدد هشت است که بدشکلی را به تدریج و به روشی ایمن به موازات رشد کودک اصلاح می‌کند. پلاک رشد یک سمت پلاک را محدود می‌کند، اما رشد سمت دیگر ادامه پیدا می‌کند. این دستگاه دارای پیچ‌هایی است که مانند لولا عمل می‌کند تا محدودیت رشد ناشی از پلاک به ساختارها فشار نیاورد.

کودکان ظرف یک تا سیزده هفته بعد از جراحی می‌توانند فعالیت‌های روزمره‌شان را ادامه بدهند. بدشکلی به مرور زمان و ظرف چند ماه تا یک سال اصلاح می‌شود. جراح باید کودک را هر سه ماه یکبار ویزیت کند و روند رشد را تحت نظر داشته باشد. پلاک هشت بعد از اصلاح بدشکلی درآورده می‌شود.

دوران نقاهت بعد از جراحی پرانتزی چقدر طول می‌کشد؟

دوران نقاهت بعد از جراحی پرانتزی می‌تواند بسیار دشوار باشد. چون جراح استخوان را در این عمل می‌برد، جوش خوردن استخوان بریده شده زمان می‌برد. انتظار می‌رود که بیماران سه تا شش ماه بعد از جراحی بتوانند فعالیت‌های روزمره‌شان را از سربگیرند.  فیزیوتراپی برای بازیابی حرکت کامل زانو ضروری است.