شانه دامنه حرکتی گسترده و متنوعی دارد. بنابراین زمانی که مشکلی در شانه به وجود میآید، توانایی آزادانه حرکت کردن شما مختل میشود و درد و ناراحتی فراوانی را متحمل میگردید. شانه مفصلی گوی و کاسهای است که دارای سه استخوان اصلی هومروس (استخوان بلند بازو)، کلاویکل (استخوان ترقوه) و اسکاپولا (استخوان کتف) است که توسط لایهای غضروفی محافظت میشوند. دو مفصل اصلی شانه عبارتاند از:
- مفصل آکرومیوکلاویکولار (مفصل اخرمی ـ ترقوهای یا اخرمی ـ چنبری) که بین بلندترین قسمت اسکاپولا یا کتف (اکرومیون یا زایده اخرمی) و کلاویکل یا ترقوه قرار میگیرد.
- مفصل گلنوهومرال از بخش فوقانی توپی شکل استخوان هومروس یا بازو و لبه بیرونی استخوان کتف تشکیل میشود. از این مفصل با نام مفصل شانه نیز یاد میشود.
کلینیک فیزیوتراپی پیشرفته شمیم با مدیریت دکتر حیدر سعادتی مجهز به روش شوک موج برون بدنی متمرکز یا شاک ویو به فوکوس میباشد این دستگاه به تعداد انگشتشماری در کشور موجود میباشد و یکی از آخرین تکنولوژیهای درمان بیماریهای اسکلتی عضلانی از جمله آسیبهای ناحیه شانه است که با ضریب اطمینان بالایی و بهصورت دائمی آسیب های تاندونی و مفصلی را درمان می کند.
و شانه متحرکترین مفصل بدن است که شانه را به جلو و عقب حرکت میدهد و حرکت چرخشی بازو و رو به بالا رفتن و دور شدن آن را از بدن نیز ممکن میسازد.
روتیتور کاف یا چرخاننده شانه، متشکل از چهار تاندون، است که شانه را از دامنه حرکتی وسیعی برخوردار میسازد. تاندونها بافتهای نرمی هستند که عضلات را به استخوان متصل میکنند. اگر تاندونها یا استخوانهای چرخاننده شانه آسیب ببینند یا ورم کنند، نمیتوانید به راحتی و بدون درد بازو را بالای سر ببرید.
شانه به دلیل انجام کار دستی، ورزش کردن یا حتی حرکت مکرر آسیب میبیند. همچنین در بیماریهایی نظیر مشکل مهرههای گردنی، بیماریهای قلب، کبد یا کیسه صفرا شانه درد ایجاد میشود.
با پا به سن گذاشتن، به ویژه پس از 60 سالگی، احتمال بروز مشکل در شانه نیز افزایش مییابد، چون بافتهای نرم اطراف شانه معمولاً به مروز زمان فرسوده میشوند و از بین میروند.
علل درد شانه
اکثر مشکلات شانه را میتوان در چهار دسته اصلی قرار داد که عبارتاند از:
- التهاب تاندون (آماس کیسههای مفصلی یا التهاب تاندون) یا پارگی تاندون
- ناپایداری
- التهاب مفاصل
- ترک برداشتن یا شکستن استخوان
وجود تومور، عفونت و مشکلات عصبی نیز از دیگر دلایل درد شانه هستند که البته چندان متداول نیستند.
بورسیت یا آماس کیسههای مفصلی
بورسها کیسههای کوچک حاوی مایع هستند که در مفاصل کل بدن از جمله شانه قرار دارند. بورسها به مثابه ضربهگیر و محافظ بین استخوانها و بافتهای نرم پوشش دهنده عمل میکنند و در کاهش سایش بین عضلههای لغزنده و استخوان مؤثر هستند.
گاهی اوقات استفادهی مفرط از شانه منجر به التهاب و تورم بورسهای بین تاندون چرخاننده شانه و بخشی از استخوان کتف به نام اکرومیون یا زایده اخرمی میشود؛ و در نتیجه عارضهی بورسیت ساباکرومیال پیش میآید. آماس کیسههای مفصلی یا همان بورسیت غالباً با التهاب تاندون چرخاننده شانه توأم است. بافتهای متعدد موجود در شانه ملتهب و دردناک میگردند و در نتیجه انجام بسیاری از فعالیتهای روزانه، مانند شانه کردن مو یا لباس پوشیدن، دشوار میشود.
التهاب تاندون
تاندون رشتهی اتصال دهندهی عضله به استخوان است. اکثر موارد التهاب تاندون ناشی از تحلیل تاندون هستند که به آهستگی و به مرور زمان رخ میدهد و به فرایند ساییده شدن کفی کفش و در نهایت پاره شدن آن در اثر استفاده بیش از حد شباهت دارد.
در کل، دو نوع التهاب تاندون وجود دارد:
- التهاب تاندون حاد. تکرار بیش از حد فعالیتهای از بالای سر در هنگام کار یا ورزش کردن، مانند پرتاب کردن توپ، التهاب تاندون حاد را در پی دارد.
- التهاب تاندون مزمن. بیماریهای فرسایشی مانند آرتروز یا فرسایش مکرر در نتیجه بالا رفتن سن منجر به التهاب تاندون مزمن میشوند.
چهار تاندون چرخاننده شانه و یکی از تاندونهای عضله دو سر تاندونهایی هستند که معمولاً دچار التهاب میشوند. چرخاننده شانه از چهار عضله کوچک و تاندونهایشان تشکیل میشود که سر قسمت فوقانی استخوان بازو را میپوشانند و آن را در حفرهی شانه نگه میدارند. چرخاننده شانه در حرکت و پایداری شانه مؤثر است.
پارگی تاندون
آسیب حاد یا تغییرات فرسایشی تاندونها در نتیجهی بالا رفتن سن، استفاده بیش از حد در درازمدت و فرسودگی و سانحهای ناگهانی میتوانند منجر به پارگی تاندون شوند. گاهی این پارگیها جزیی هستند و گاهی تاندون کاملاً پاره و به دو قسمت تقسیم میشود. در اکثر موارد پارگیهای کامل، تاندون از نقطه اتصال به استخوان کشیده و از آن جدا میشود. صدمه دیدن تاندونهای عضله های دوسر و چرخاننده شانه شایعترین نوع این دسته از آسیبها به شمار میروند.
ایمپینجمنت یا گیر کردن
گیر کردن شانه زمانی رخ میدهد که بالای کتف (اکرومیون یا زایده اخرمی) به بافتهای نرم زیرین در هنگام فاصله گرفتن و بالا بودن بازو از بدن فشار وارد کند. در این وضعیت، اکرومیون بر روی بورسها و تاندونهای عضلههای چرخاننده شانه کشیده میشود یا گیر میکند. این گیر کردن میتواند التهاب تاندون یا آماس کیسههای مفصلی را به دنبال داشته باشد و منجر به درد و محدودیت حرکتی و خشکی شانه شود. گیر کردن شدید در گذر زمان باعث پارگی تاندون عضله چرخاننده شانه میشود.
ناپایداری
ناپایداری شانه زمانی رخ میدهد که سر قسمت بالایی استخوان بازو در اثر سانحهای ناگهانی یا استفاده مفرط به بیرون از حفرهی شانه رانده شود.
دررفتن شانه میتواند جزیی باشد و توپ قسمت بالایی بازو فقط تا حدی از حفره خارج شده باشد که به آن نیمه دررفتگی میگویند. در حالت دررفتگی کامل، توپ استخوان بازو کاملاً بیرون از حرفه قرار میگیرد.
زمانی که رباطها، تاندونها و عضلههای اطراف شانه شل یا پاره میشوند، دررفتگی شانه به دفعات پیش میآید. دررفتگیهای مکرر، جزیی یا کامل، هنگام بلند کردن بازو یا دور کردن آن از بدن موجب درد و ناپایداری میشوند. با تکرار نیمه درفتگیها و دررفتگیهای کامل احتمال التهاب مفاصل نیز بالا میرود.
آرتروز یا التهاب مفاصل
آرتروز یا التهاب مفاصل نیز میتواند علت درد شانه باشد. آرتروز انواع گوناگونی دارد، رایجترین آرتروز شانه، استئوآرتریت یا آرتروز “فرسودگی و ساییدگی” است. علائمی چون تورم، درد و سفتی و خشکی مفاصل معمولاً در میانسالی بروز مییابند. استئوآرتریت به آهستگی گسترش مییابد و درد ناشی از آن به مرور زمان تشدید میشود.
استئوآرتریت در نتیجه آسیب دیدن حین انجام کار یا ورزش کردن و فرسودگی و سایش به وجود میآید. دیگر گونههای آرتروز به پارگیهای چرخاننده شانه، عفونت یا التهاب پوشش مفصلی ارتباط مییابند.
بیماران غالباً برای کاهش درد ناشی از آرتروز سعی میکنند تا حد امکان شانه را حرکت ندهند؛ گاهی اوقات این بیتحرکی سفت شدن و خشکی بخشهای بافت نرم مفصل را به دنبال دارد که به نوبه خود منجر به محدودیت دردناک حرکتی میشود.
شکستگی استخوان
شکستگیهای شانه عموماً استخوانهای کلاویکل (ترقوه)، هومروس (استخوان سر بازو) و اسکاپولا (کتف) را درگیر میکند.
شانهی بیماران سالمند غالباً در اثر زمین خوردن میشکند، اما شکستگی شانهی بیماران جوانتر نتیجهی وارد شدن ضربهای با انرژی بالا در پیشآمدی نظیر تصادف وسایل نقلیه یا آسیب دیدن در ورزشهای پربرخورد است.
شکستگیها غالباً درد شدید، تورم و کبودشدگی اطراف شانه را به دنبال دارند.
تشخیص
در صورت وارد شدن آسیبی جدی که منجر به درد شدید شود، بیدرنگ با فوریتهای پزشکی تماس بگیرید. چنانچه درد چندان شدید نیست، اشکالی ندارد اگر چند روز استراحت کنید تا به مرور زمان این مشکل خود برطرف شود. اما اگر علائم از بین نرفتند، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
پزشک ارزیابی جامعی را به منظور تشخیص علت درد شانه به عمل میآورد و گزینههای درمانی مناسب را در اختیارتان میگذارد.
سابقه پزشکی
نخستین گام ارزیابی، بررسی کامل سابقه پزشکی است. پزشک درباره زمان و چگونگی شروع درد، سابقه داشتن احتمالی این درد در گذشته و درماناش در آن هنگام سؤالاتی را مطرح خواهد کرد. پزشک با توجه به پاسخهای شما وضعیت سلامت عمومی و علل احتمالی درد شانه را تعیین خواهد کرد.
معاینه فیزیکی
جهت تشخیص دلایل درد شانه، انجام معاینه کامل ضرورت دارد. پزشک وجود ناهنجاریهای جسمی، تورم، بدشکلی یا ضعف عضلانی را بررسی و ناحیه ملتهب را معاینه خواهد کرد. ضمناً دامنه حرکتی و استقامت شانه را نیز مدّ نظر خواهد داشت.
آزمایشها
پزشک به منظور تشخیص دلایل درد و مشکلات دیگر دستور انجام آزمایشهای خاصی را خواهد داد.
رادیوگرافی. در این تصاویر هر گونه آسیب وارده به استخوانهای تشکیل دهندهی شانه آشکار میشود.
سونوگرافی و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI). این روشها تصویرهای بهتری را از بافتهای نرم به دست میدهند و به پزشک کمک میکنند تا رباطها و تاندونهای آسیب دیدهی اطراف مفصل شانه را تشخیص دهد.
مقطعنگاری رایانهای (سی. تی. اسکن). این دستگاه از ترکیب پرتوهای ایکس و فنآوری رایانهای استفاده میکند تا تصویری جامع از استخوانهای ناحیه شانه به دست دهد.
بررسیهای الکتریکی. ممکن است پزشک آزمایشهایی مانند الکترومیوگرافی یا ماهیچهنگاری برقی (EMG) را برای ارزیابی عملکرد اعصاب تجویز نماید.
آرتروگرام (نمودار مفاصل). هنگام رادیوگرافی، مایعی رنگی به درون شانه تزریق میشود تا مفصل و تاندونها و عضلههای پیرامون آن بهتر نشان داده شود.
آرتروسکوپی. پزشک در این عمل جراحی داخل مفصل را با دوربین فیبرنوری میبیند. ممکن است در آرتروسکوپی صدمه دیدن بافتهای نرمی مشاهده شود که حین انجام معاینه، رادیوگرافی و دیگر آزمایشها آشکار نشده بودند. از آرتروسکوپی علاوه بر تعیین علت درد برای برطرف کردن مشکل نیز استفاده میشود.
درمان
روشهای درمانی گوناگون بسیاری برای تسکین درد و گرفتگی شانه وجود دارند. میزان موفقیت این روشها جدا از وضعیت شانه هر بیمار، به علت درد شانه نیز بستگی دارد. برای مثال جهت درمان درد ناشی از آرتروز به درمانهای ترکیبی روی آورده میشود. بنابراین جهت تدوین بهترین برنامه درمانی با پزشک خود مشورت کنید.
شاک ویو تراپی از نوع فوکوس
- شاک ویو تراپی درمان غیرجراحی بسیار مؤثری برای درد مزمن سیستم اسکلتی عضلانی محسوب میشود.
- فرایند التیام یافتن با فعال کردن نیروهای التیامبخش خود بدن شتاب مییابد. امواج شوکی شکلگیری رگهای خونی جدید را در ناحیه آسیب دیده تحریک میکنند و به این ترتیب گردش خون و متابولیسم بهبود مییابد و بافت صدمه دیده به تدریج ترمیم میشود و در نهایت التیام مییابد.
- شاک ویو فوکوس هیچ گونه عارضه جانبی یا خطری را به دنبال ندارد. گاهی برخی از بیماران اندکی احساس ناراحتی میکنند که ظرف چند روز کاملاً برطرف میشود. احساس ناخوشایند پس از شاک ویو تراپی مشابه احساسی است که پس از یک روز کاری دشوار یا ورزش شدید تجربه میکنید. شاک ویو درمانی از نوع فوکوس شانه مهمترین درمان حال حاضر در بین روشهای ترمیمی مطرح است.
- ناحیه دردناک طی تبادل نظر و معاینه مشخص میشود. سپس ژل کوپلینگ بر روی ناحیه درمان یعنی بر روی قسمتی مالیده میشود که قطعه دستی دستگاه برای تولید امواج شوکی بر روی آن قرار خواهد گرفت. اِعمال کننده یا اپلیکاتور در طول جلسه درمانی به صورت دورانی روی ناحیه دردناک حرکت داده میشود. امواج شوکی به مجرد برخورد کردن انرژی جنبشی به بافتهای غیرمتحرک بدن به انرژی صوتی تبدیل میشود. هر جلسه بسته به اختلال تحت درمان 5 تا 15 دقیقه طول میکشد و با فاصلههای هفتگی از یکدیگر تنظیم میشود.
- اثرات سودمند شاک ویو تراپی فوکوس تنها پس از 3 تا 5 جلسه نمودار میشوند. برخی از بیماران بلافاصله پس از درمان دردشان تسکین مییابد، بااین وجود، معمولاً تسکین درد پس از 4 هفته آغاز میشود و 9 تا 12 هفته سپری میگردد تا نتایج نهایی آشکار گردند. بر اساس مطالعات انجام شده، قابل توجهترین میزان التیام یافتن به 6 تا 9 هفته نیاز دارد. این روش درد را از بین میبرد و با برگرداندن تحرک کامل بدن، کیفیت زندگی را بهبود میبخشد.
لیزرتراپی
لیزرتراپی درمان بسیار کارآمدی برای شانهی منجمد است! لیزرتراپی ظرف چند هفته التهاب مزمن درون مفصل را کاهش میدهد و در این بین به تدریج دامنه حرکتی و عملکرد شانه را به حالت طبیعی برمیگرداند.
لیزرتراپی التیام یافتن بافتها، عضله، پوست و اعصاب را سرعت میبخشد. لیزرتراپی به طور خاص در سطح سلولی عمل میکند. سلولهای بدن انسان برای عملکرد مناسب بدن و التیام بافتها مادهای شیمیایی به نام آدنوزین تری فسفات (ATP) تولید میکنند. تمام فعالیتهای بدن نتیجهی مصرف این ماده هستند و همانطور که وجود بنزین برای ماشین حیاتی است، وجود ATP نیز برای بدن ضروری است. لیزردرمانی ساختار بسیار ریز درون سلولها به نام میتوکندری یا راکیزه (که میتوان آن را به دلیل تولید ATP موتورخانه هم خواند.) را تحریک میکند تا اندکی میزان تولید ATP را افزایش دهد. وجود ATP برای فرایند بهبود زندگی تمام سلولهایی لازم است که رشد سریع سلول، التیام سریعتر زخم، افزایش فعالیت متابولیک، کاهش تشکیل بافت همبند، کنش ضدالتهابی، افزایش فعالیت عروقی و برانگیختن عملکرد عصبی را تسهیل میکنند.
گرم یا سرد کردن مفاصل موجب تسکین موقت درد و کاهش سفتی و خشکی مفاصل میشود. کیسههای یخ در کاهش التهاب و تورم مؤثراند و شاید زمان شعلهور شدن درد نیز مفید باشند. گرما باعث شل شدن و استراحت کردن عضلات و افزایش گردش خون میشود.
ورزش
انجام دادن ورزش منظمی که مفصل و عضله شانه را نیز درگیر کند برای افزایش استقامت و انعطافپذیری مفید است. انجام ورزشهای مناسب موجب تسکین درد، افزایش حرکت، کاهش خستگی و ایجاد حس شادابی و سلامتی میشود. اگر ورزش به درستی و به شیوه صحیح انجام شود، فرسودگی و سایش مفاصل یا افزایش احتمال ابتلا به استئوآرتریت را در پی نخواهد داشت.
داروهای بسیاری برای درمان آرتروز و کنترل درد مصرف میشوند که برخی از آنها را میتوان بدون نسخه از داروخانه تهیه کرد. مسکنهای بدون آسپرین، داروهای ضدالتهاب، کورتیکواستروئیدها، تعدیل کنندههای بیماری و خوابآورها متداولترین داروهای مورد استفاده برای این عارضه محسوب میشوند
تزریقها
این روش جز روشهای تهاجمی و قدیمی محسوب می شود که عارضه دارد. گاهی از اسید هیالورونیک، مادهی تولید شونده در مفصلهای سالم طبیعی، برای تسکین موقت درد شانه استفاده میشود. داروهای بیحسی نیز همراه با داروهای ضدالتهابی کورتیکواستروئیدی (معمولاً کورتیزون) برای بی حس کردن شانه و آرام کردن درد تزریق میشوند.
استراحت
استراحت نسبی و کوتاه عامل مهمی بعد از درمان شاک ویو فوکوس است که بمنظور ترمیم بافتهای آسیب دیده و ملتهب، توصیه می شود.